Birkaç ay önce muayenehaneme bir hasta geldi. Zor nefes alıyor, konuşmakta güçlük çekiyordu. Akciğer filmi ve kan sonuçlarını görmek için tetkik isteği yaptıktan sonra, teyze tam kapıdan çıkacağı sırada “B12 vitaminime de baktırmak istiyorum” dedi. İnsanlar maalesef B12 vitamini konusunda bu kadar takıntılı durumdalar. Polikliniğe gelen hastaların birçoğu “B12 vitaminime baktırmaya geldim” diye geliyor. B12 vitamini eksikliği aynı zamanda vegan olanların da endişe ettiği sağlık sorunlarının başında geliyor.
Toplumda, B12 yutmak sanki hafızaya, bunamaya iyi geliyormuş gibi genel bir algı oluşturuldu. Unutkanım diyen herkes B12 takviyesi alıyor. Oysaki çalışmalar fazladan B12 almanın alzheimera ya da bunamaya bir etkisi olmadığını gösteriyor. Sağlıklı bir kişide B12 seviyesinin 200pg/ml’nin üzerinde olması gerekir. 200-300 arasında metilmalonik asit bakılması gerektiğini söyleyenler vardır ancak pratikte bu uygulanmamakla beraber gerekliliği de tartışmalıdır.
B12 vitamini eksikliğinde neler olur?
B12 vitamininin vücudumuzda birçok önemli rolü vardır. Eksikliğinde, anemi, güçsüzlük, yorgunluk, depresyon, kabızlık, iştahsızlık, psikolojik durum değişiklikleri ve unutkanlık görülebilir. Unutkanlıktan kabızlığa kadar geniş bir yelpazeye sahip olan B12 vitamini, hastalar ve doktorlar tarafından oldukça popüler bir vitamindir. Yeri gelir iştah açıcı olur, yeri gelir unutkanlığa çare olur. Ama gerçekte bu şikayetlerin çoğunun sebebi B12 vitamini eksikliği değildir.
B12 vitamini nasıl oluşur?
Veganların sık karşılaştığı sorulardan biri de B12 ihtiyacının nasıl karşılandığıdır. Cevap olarak “vitamin takviyesini” duyan naveganlar, bunun doğamıza uygun olmadığından bahsederler. Peki acaba kendi aldıkları B12 ne kadar doğal?
Öncelikle B12 vitamini nasıl sentezlenir onu açıklayalım. Kalın bağırsaklarımızda bulunan pseudomonas ve klebsiella adlı bağırsak bakterileri, B12 vitamininin sentezlenmesinden sorumludur. Vegan olsanız da olmasanız da bu vitamin kalın bağırsağınızda sentezlenir. Ancak B12 vitamininin emilim yeri kalın bağırsaktan yukarıdadır. (terminal ileum) Bu nedenle sentezlenen B12 vitamini emilemeden dışkıyla kanalizasyona atılır. (Bazen toprağa). Atılan B12 toprağa bulaşır ve hayvanlar tarafından, otlanırken vücuda alınır ve depolanır.
Yediğiniz hayvanlar da B12 sentezleyemez
İnsanlar hayvanları yiyerek dolaylı yoldan B12 almış olurlar. Ancak şu unutulmamalıdır ki tüm B12’nin kaynağı bağırsak bakterileridir. Hayvanlar da B12 vitamini sentezlemezler. Bazı veganlarda B12 vitamini eksikliği takviye alınmamasına rağmen 40 yıl sonra bile görülmez. Bunun nedeni, B12 üreten bakterilerin emilim bölgesinin üstüne yerleşmeleri ya da bağırsağın alt segmentlerinin B12 vitaminini emebilecek özellik geliştirmesidir.
B12 vitamini eksikliğinin sebebi aşırı hijyen
B12 vitamininin emilmesi için mideden salgılanan intrinsik faktör gereklidir. Bazı insanlarda mide hastalıklarının olması (otoimmün gastrit), intrinsik faktörün salgılanamamasına ve B12 vitamininin emilememesine yol açar. Veganlarda normal popülasyona göre B12 eksikliği daha fazla görülür. Bunun sebebi, “hayvan ve hayvansal ürünler yememek” olarak söylense de asıl sebebi aşırı hijyendir. Toprağa karışan B12 vitaminini direkt olarak bitkilerden alamıyoruz. Çünkü bitkileri bir sürü yıkama ve sirkeli suda bekletme prosedürlerinden geçirmek zorunda kalıyoruz. Mesela 2009 yılında koyyalamudi ve arkadaşları beyaz kültür mantarının aslında inek eti, karaciğer ve yumurta kadar B12 vitamini içerdiğini göstermiştir.
Hayvanlara da B12 vitamini dışarıdan verilmektedir
Manavdan aldığınız sebzeleri yıkamayın demiyorum tabi ki. Tarım ilaçlarının kullanıldığı günümüzde bu doğru değil. Onun yerine bakteri kültürlerinden elde edilen B12 vitaminini kullanabilirsiniz. Hala “ama doğal değil” diyorsanız, yediğiniz hayvanlara da B12 vitamini iğneleri yapıldığını belirtmek isterim. (Köylerde de durum böyle. 8 aydır Artvin’de yaşıyorum. Köylerde yetiştirilen hayvanlara da suni dölleme ve B12 takviyesi yapıldığını bizzat biliyorum.) Yine tatmin olmadıysanız ve “hayvanlara B12 iğnesi yapılmasının doğal olmaması takviye alınmasını doğal kılmaz” diyorsanız haklısınız, bu yüzden konuya ilişkin ahlaki yaklaşımı incelemekte yarar var.
Vitamin almaya çalışırken sağlığınızdan olmayın
Vegan olmanın insan sağlığına olumlu etkileri aşikardır. Veganların; kanser, kalp damar hastalıkları, şeker hastalığı, yüksek tansiyon gibi hastalıklara daha az yakalandıklarını, var olan hastalıkların ise gidişatını yavaşlattığını ya da gerilettiğini biliyoruz. Sırf B12 endişesi için, hayvanları yiyerek hastalıklara davetiye çıkaran doymuş yağ, kolesterol ve kanserojen onca molekülü vücudunuza almayı göze alıyor musunuz?
Veganlara öneriler
Günlük vitamin ihtiyacımız 2-3 mikrogramdır. Yeni vegan olmuş ve karaciğer depoları dolu olan birisi için 2-3 yıl mevcut depolar yeterli olacaktır. Yukarıda da bahsettiğim gibi depolar boşaldıkça vücut, bağırsaklardan üretilen B12 vitaminini emebilme özelliği kazanabilir. Ancak bunun olmasını beklemek yerine 6. aydan itibaren B12 desteğine başlamak uygun olur. Hem ucuz hem de yan etkisi yok. Başka bir sağlık sorununuz yoksa haftada 2 kez 1000mcg’lık B12 tabletlerinden almanız yeterlidir. Değerleriniz normal ise 2 yılda 1, B12 seviyelerinize baktırabilirsiniz.
Merhaba, bağırsaklarda üretilen B12 vitamininin sindirilemediği konusu kesin mi? Veya istisnai durumlar olabilir mi? 6 ay probiyotik kullandığım ve vegan beslendiğim bir dönemden sonra hiç bir şekilde takviye kullanmamama rağmen B12 değerim 890 civarında çıkmıştı.
Merhaba, 6 ay vegan olmak B12 vitamini eksikliği gelişmesi için kısa bir süre. Ancak yazıda da bahsettiğim gibi bazı veganlar 30-40 yıl sonra bile takviye almamalarına rağmen yüksek B12 seviyelerine sahip olabiliyorlar. Bunun nedeni ise sizin de bahsettiğiniz gibi ince bağırsaklarda, emilim olmayan bölgelerin bu özelliği kazanması, ya da bağırsağın üst segmentlerinde B12 üretimi gerçekleşmesi. sevgiler
Bir canlının canı yanacağına atarım iki kapsül nedir yani.. Bunu da düşünmesinler artık.
Merhaba, ben sizin yazınızı okuduktan sonra internette bir araştırma yapmak istedim. Çünkü bu konu en çok önümüze konulan konu. Ancak sizin anlattığınız şekilde hiçbir yerde bulamadım. B12 nerden gelir sorusunun cevabı hiçbir yerde yok. Sadece nerde olduğu yazıyor ancak nerde üretildiği hiçbir yerde yok. Velhasıl kelam, okuyabileceğim makale, kaynak önerebilir misiniz?