Kanseri Önlemede Beslenmenin Rolü
Beslenme, kanseri önlemede önemli bir rol oynar. Araştırmalar, baklagiller, tam tahıllar, sebzeler ve meyveler gibi bitki bazlı gıdalar açısından zengin diyetlerin, belirli kanser türlerinin gelişme riskinin daha düşük olmasıyla ilişkili olduğunu göstermektedir. İşlenmiş etleri, alkolü ve tuzda bekletilmiş gıdaları sınırlamak, sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak ve fiziksel olarak aktif kalmak kanser önlemeyi daha da destekler. Tek bir yiyecek veya besin maddesi koruma garantisi vermez, ancak dengeli, bitki ağırlıklı bir diyet, özellikle diyet lifinin özellikle koruyucu olduğu kolorektal kanser için kanser gelişimini engelleyen metabolik bir ortam oluşturmaya yardımcı olur (Wiseman, 2018; Playdon ve ark., 2016).
Bitki bazlı diyetler, hücreleri hasardan koruyan, iltihabı azaltan ve sağlıklı bir bağırsak mikrobiyomunu destekleyen lif, fitokimyasallar ve antioksidanlar açısından zengindir. Bu faktörler, vücudun kanser gelişimini önleme yeteneğine katkıda bulunur (Shah & Iyengar, 2022; Karhu & Madigan, 2018; Rose, 2019; Strombom, 2020). Büyük çalışmalar, bitki bazlı diyetleri uygulayan kişilerin sindirim sistemi (kolorektal, pankreas, kolon), akciğer ve meme kanseri gibi çeşitli kanser türlerini geliştirme riskinin %12 ila %40’ın üzerinde daha düşük olduğunu göstermektedir (Yuan ve ark., 2025; Zhao ve ark., 2022; DeClercq ve ark., 2022; Guaraldi ve ark., 2024; Karhu & Madigan, 2018; Rose, 2019; Strombom, 2020).
Kanser Tedavisi Sırasında ve Sonrasında Beslenme
Kanser ve tedavileri genellikle beslenme bozukluğu, kilo kaybı ve kas kaybına yol açarak iyileşmeyi, bağışıklık fonksiyonunu ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Yeterli beslenme desteği, gücü korumak, semptomları yönetmek ve tedavi toleransını artırmak için çok önemlidir. Diyetisyenler tarafından yönlendirilen kişiselleştirilmiş beslenme bakımı, bireysel ihtiyaçları karşılamaya, mide bulantısı veya yutma güçlüğü gibi yan etkileri yönetmeye ve enerji ve protein alımını optimize etmeye yardımcı olur (Ravasco, 2019; Steemburgo ve ark., 2024). Beslenme müdahalelerinin, danışmanlık ve oral takviyeler dahil olmak üzere, kanser hastalarında vücut kompozisyonunu, yaşam kalitesini ve hatta hayatta kalma oranlarını iyileştirdiği gösterilmiştir (Ravasco, 2019; Di Lazzaro ve ark., 2018).
Kanser teşhisi konanlar için, bitki bazlı gıdaların (tam tahıllar, meyveler, sebzeler, lif ve sağlıklı bitkisel yağlar) daha fazla tüketimi, özellikle kolorektal, meme ve prostat kanserinden kurtulanlarda daha iyi sağkalım ve daha düşük nüks oranları ile ilişkilidir (Aune ve ark., 2022; Sánchez ve ark., 2020). Bitki bazlı diyetler güvenli olup bilinen herhangi bir olumsuz etkisi yoktur ve aynı zamanda kanserden kurtulanlar için önemli olan kalp hastalığı ve diyabet gibi yaygın eşlik eden hastalıkların yönetimine de yardımcı olabilir (Karhu & Madigan, 2018; Rose, 2019; Strombom, 2020).
Kanser Hastaları İçin Temel Beslenme Hususları
- Beslenme Değerlendirmesi: Özellikle beslenme komplikasyonları riski yüksek olan kanserler (örn. akciğer, özofagus, kolorektal, pankreas, mide ve karaciğer kanserleri) için beslenme bozukluğu, kilo değişiklikleri ve kas kaybı için düzenli tarama esastır (Latino-Martel ve ark., 2022).
- Protein ve Enerji İhtiyaçları: Kanser hastaları genellikle kasları korumak ve tedavi toleransını desteklemek için daha yüksek protein alımına ihtiyaç duyarlar. Yetersiz protein alımı yaygındır ve diyet düzenlemeleri veya takviyelerle giderilmelidir (Ravasco, 2019).
- Mikrobesinler: Vitaminler ve mineraller, aşırı dozlardan kaçınılarak önerilen seviyelerde tüketilmelidir. D vitamini eksikliği yaygındır ve genel sağlığı desteklemek için düzeltilmesi gerekebilir (Ravasco, 2019).
- Kilo Yönetimi: Hem kilo kaybı hem de kilo alımı sonuçları etkileyebilir. Kanser yolculuğu boyunca vücut ağırlığını izlemek ve yönetmek uzun vadeli sağlık için önemlidir (Latino-Martel ve ark., 2022).
Beslenme, İltihaplanma ve Kanser İlerlemesi
Beslenme, kanser ilerlemesini ve tedaviye yanıtı etkileyebilen bağışıklık ve inflamatuar yanıtları etkiler. Hem yetersiz beslenme hem de aşırı beslenme, bağışıklık fonksiyonunu bozabilir, bu da vücudun kansere karşı savunmasını desteklemek için dengeli beslenme düzenlerinin önemini vurgular (Kroemer ve ark., 2017; Miller ve ark., 2020).
Kanser Türlerine Göre Risk Azaltma ve Koruyucu Bileşenler
| Kanser Türü | Bitki Bazlı Diyet ile Risk Azaltma | Temel Koruyucu Bileşenler | Kaynaklar |
|---|---|---|---|
| Kolorektal | %46–88 daha düşük risk | Lif, fitokimyasallar, düşük kırmızı et | (Zhao ve ark., 2022; DeClercq ve ark., 2022; Karhu & Madigan, 2018; Rose, 2019) |
| Meme | Daha düşük risk, özellikle soya/lif ile | İzoflavonlar, lif, antioksidanlar | (Aune ve ark., 2022; DeClercq ve ark., 2022; Karhu & Madigan, 2018; Strombom, 2020) |
| Akciğer | %25 daha düşük risk (en yüksek vs. en düşük) | Genel bitkisel gıda alımı | (Yuan ve ark., 2025; DeClercq ve ark., 2022; Guaraldi ve ark., 2024; Karhu & Madigan, 2018) |
| Sindirim Sistemi | %18–30 daha düşük risk | Lif, düşük işlenmiş et | (Zhao ve ark., 2022; DeClercq ve ark., 2022; Karhu & Madigan, 2018; Rose, 2019) |
Sonuç
Sağlıklı bir diyet ve uygun beslenme desteği, kanseri önleme, tedavi etme ve iyileşmenin temel bileşenleridir. Bitki bazlı gıdalara ağırlık vermek, sağlıklı bir kiloyu korumak ve profesyonel rehberlik aramak, kanserden etkilenenler için sonuçları ve yaşam kalitesini iyileştirebilir. Bitki bazlı diyetler ayrıca kolesterolü, kan şekeri kontrolünü ve vücut ağırlığını iyileştirerek, genellikle kansere eşlik eden veya kanser riskini artıran kronik hastalık riskini de azaltır (Guaraldi ve ark., 2024; Karhu & Madigan, 2018; Rose, 2019; Strombom, 2020).
Referanslar
- Wiseman, M. (2018). Nutrition and cancer: prevention and survival.. The British journal of nutrition, 1-7. https://doi.org/10.1017/S0007114518002222
- Playdon, M., Rock, C., & Mayne, S. (2016). Diet, nutrition, and cancer: past, present and future. Nature Reviews Clinical Oncology, 13, 504-515. https://doi.org/10.1038/nrclinonc.2016.24
- Ravasco, P. (2019). Nutrition in Cancer Patients. Journal of Clinical Medicine, 8. https://doi.org/10.3390/jcm8081211
- Kroemer, G., Zitvogel, L., & Pietrocola, F. (2017). Nutrition, inflammation and cancer. Nature Immunology, 18, 843-850. https://doi.org/10.1038/ni.3754
- Latino-Martel, P., Srour, B., Dossus, L., Schneider, S., Touvier, M., M., Fassier, P., Cottet, V., Salas, S., Touillaud, M., Ancellin, R., Ginhac, J., & Romieu, I. (2022). Nutritional Factors during and after Cancer: Impacts on Survival and Quality of Life. Nutrients, 14. https://doi.org/10.3390/nu14142958
- Miller, R., Vyfhuis, M., Haskins, C., & Champ, C. (2020). Nutrition in Cancer: Evidence and Equality. Advances in Radiation Oncology, 5, 817 – 823. https://doi.org/10.1016/j.adro.2020.05.008
- Steemburgo, T., Soares, C., Beuren, A., Stefani, G., Friedrich, H., & Gabrielli, C. (2024). The Importance of Nutrition in Cancer Care: A Narrative Review.. Current nutrition reports. https://doi.org/10.1007/s13668-024-00578-0
- Di Lazzaro, L., Koverech, A., & Laviano, A. (2018). Nutrition support and clinical outcome in advanced cancer patients. Proceedings of the Nutrition Society, 77, 388 – 393. https://doi.org/10.1017/S0029665118000459
- Yuan, Z., Li, J., Gao, X., Wang, R., Wu, J., Ren, Y., Wang, S., & Wei, W. (2025). Plant-based diets and the risk of lung cancer: a large prospective cohort study. European Journal of Nutrition, 64. https://doi.org/10.1007/s00394-024-03570-0
- Aune, D., Hardt, L., Mahamat-Saleh, Y., & Schlesinger, S. (2022). Plant-Based Diets and Cancer Prognosis: a Review of Recent Research. Current Nutrition Reports, 11, 695 – 716. https://doi.org/10.1007/s13668-022-00440-1
- Sánchez, M., García-Villanova, B., Molina-Montes, E., & Salamanca-Fernández, E. (2020). The Impact of Plant-Based Dietary Patterns on Cancer-Related Outcomes: A Rapid Review and Meta-Analysis. Nutrients, 12.https://doi.org/10.3390/nu12072010
- Zhao, Y., Wang, D., Wang, Y., & Zhan, J. (2022). The Relationship Between Plant-Based Diet and Risk of Digestive System Cancers: A Meta-Analysis Based on 3,059,009 Subjects. Frontiers in Public Health, 10. https://doi.org/10.3389/fpubh.2022.892153
- Shah, U., & Iyengar, N. (2022). Plant-Based and Ketogenic Diets As Diverging Paths to Address Cancer: A Review.. JAMA oncology. https://doi.org/10.1001/jamaoncol.2022.1769
- DeClercq, V., Nearing, J., & Sweeney, E. (2022). Plant-Based Diets and Cancer Risk: What is the Evidence?. Current Nutrition Reports, 11, 354-369. https://doi.org/10.1007/s13668-022-00409-0
- Guaraldi, F., Gori, D., Mocciaro, G., Castagna, G., Landry, M., Gardner, C., Masini, A., Fiore, M., Sanmarchi, F., Capodici, A., & Coa, A. (2024). Cardiovascular health and cancer risk associated with plant based diets: An umbrella review. PLOS ONE, 19. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0300711
- Karhu, E., & Madigan, M. (2018). The role of plant-based nutrition in cancer prevention. Journal of Unexplored Medical Data. https://doi.org/10.20517/2572-8180.2018.05
- Rose, S. (2019). Colorectal Cancer Prevention with a Plant-Based diet. Cancer Therapy & Oncology International Journal. https://doi.org/10.19080/ctoij.2019.15.555906
- Strombom, A. (2020). Breast Cancer Prevention with a Plant-Based Diet. Cancer Therapy & Oncology International Journal. https://doi.org/10.19080/ctoij.2020.17.555955